تنگ سرخ؛ الگویی برای توسعهٔ متوازن منطقه‌ای

باید بدانیم که رودخانه بشار که به‌عنوان شاه رگ حیانی سرزمین مستعد بویراحمد از آن یاد می‌شود، یکی از رودخانه‌های مهم در جنوب غربی کشور است که از سررشته کارون بزرگ نیز از آن یاد می‌شود که امروزه یکجانشینی در همسایگی این رودخانه باعث زیستن در منطقه سر رود شمالی و جنوبی شده است.

رودخانه ای که شاهرگ حیانی سرزمین دنا است

مسئله حقابه آب، مسئله‌ای بوده که از قدیم‌الایام در کهگیلویه وبویراحمد به آن تأکید شده و این استان تنها استانی است که از رودخانه‌هایش حقابه آب ندارد و همین مسئله باعث شده که در بسیاری از موضوعات که با آب سرکار دارد دچار مشکلات زیادی می‌شود که یکی از این مسائل تنش آبی در بیشتر شهرها و روستاهای این دیار به دلیل نبود آب آشامیدنی است.

کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن بیش از ۱۱ میلیارد مترمکعب بارش سالیانه و نیز ۸/۵ میلیارد مترمکعب رواناب ازجمله استان‌های شاخص کشور در پتانسیل آبی بشمار می‌رود.

آبی که بیهوده از استان بیرون می‌رود

این حجم بارش اغلب در چهار ماه سال اتفاق می‌افتد و در هشت ماه دیگر که بیشترین مصرف آب شرب، صنعت و کشاورزی وجود دارد شاهد کمترین بارش و یا عدم وجود هرگونه بارش در بیشتر نقاط استان هستیم.

بااینکه کهگیلویه و بویراحمد به سرزمین چشمه‌سارها و آبشارها و رودهای خروشان معروف است اما بیشتر شهرهای آن به‌ویژه در شهرستان بویراحمد در بیشتر ماه‌های سال باکم آبی و تنش آبی مواجه‌اند.

در راستای همین مسئله مهار منابع آبی استان هم‌زمان با سفر پربرکت مقام معظم رهبری به استان در سال ۱۳۷۳ مطالعه و اجرای سدهای مهم مخزنی آغاز شد که نتیجه آن ساخت و بهره‌برداری از سدهای کوثر و شاه قاسم  و نیز مطالعه سد تنگ سرخ و دیگر موارد است. 

آیای رؤیای سدتنگ سرخ برای دیار بویراحمد محقق می‌شود

گرچه برخی از ساکنان منطقه بیم آن دارند که این سد به نام کهگیلویه وبویراحمد اما به کام دیگران تمام شود اما مسئولان این استان با گزارش‌دهی خود معتقدند که بهره‌برداری از سد تنگ سرخ در حقیقت اقدامی ماندگار در تأمین آب پایدار مرکز استان و روستاهای همجوار و همچنین سرعت بخشی به روند صنعت نوپای منطقه خواهد بود.

سد تنگ سرخ بویراحمد در یک نگاه 

رودخانه بشار از تنگ تیزاب تا خروجی بخش پاتاوه و سادات محمودی و تا لما پیکره رودخانه اصلی است و شاخه‌هایی هم همچون خرم ناز، گنجگان، مهریان، کبگیان، چشمه میشی و خرسان و... به آن اضافه می‌شود. سدی که به نام تنگ سرخ در حال احداث است میزان آبی که در سال از آن عبور می‌کند ۳۰۰ میلیون مترمکعب است که از این میزان ۲۴۰ میلیون مترمکعب آن از استان فارس سرچشمه می‌گیرد.

قرار است این سد با حجم ۱۲۵ میلیون مترمکعب در منطقه تنگ سرخ احداث شود که می‌تواند ۱۵۷ میلیون مترمکعب در سال تنظیم آب داشته باشد. بر اساس نظر مسئولان از این ۱۵۷ میلیون مترمکعب ۵۶ مترمکعب آن برای آب شرب شیراز و ۱۰۱ میلیون مترمکعب آن سهم استان کهگیلویه وبویراحمد است و این مسئله درصورتی‌که سهم آب فارس ۷۰ درصد است یعنی فارس ۲۴۰ میلیون مترمکعب آب به استان می‌دهد و قرارِ تنها ۵۶ میلیون مترمکعب به آن آب شرب اختصاص یابد.

آرش مصلح، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد، اعلام کرد که این پروژه تاکنون به پیشرفت فیزیکی ۴۲ درصدی رسیده است، در حالی که بدنه سد با پیشرفت ۶۶ درصدی در حال تکمیل است.

وی افزود: در سه سال اخیر، افزایش تصویب اعتبار به میزان ۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال و تخصیص چهار هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال از این اعتبار، موجب تسریع در اجرای پروژه شده است. مصلح همچنین از اقدامات شاخصی همچون تکمیل مطالعات سامانه انتقال، آغاز عملیات اجرایی تونل آب‌بر، خرید ابزار دقیق سد، جابه‌جایی دکل‌های برق و فیبر نوری، احداث جاده جایگزین و تملک بخشی از اراضی خبر داد.

ماجرای چالش احداث سد تنگ سرخ

یکی از چالش‌های مهم سد تنگ‌سرخ، تملک اراضی محدوده مخزن سد است. بخش قابل‌توجهی از این اراضی در اختیار کشاورزان و اهالی منطقه قرار دارد و اختلافات مربوط به تداخل اسناد با منابع ملی و بستر رودخانه مشکلاتی را ایجاد کرده است.

آرش مصلح در این خصوص گفت: «با درایت و مصوبه‌های اخیر تلاش می‌شود این مشکلات به‌طور کامل رفع شود.»
وی همچنین اعلام کرد که تاکنون بیش از ۱۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی و باغی منطقه تملک شده است و پیش‌بینی می‌شود با تخصیص اعتبار ۵۵۰ میلیارد تومانی در سال ۱۴۰۴، بخش‌های باقی‌مانده نیز به مرحله اجرایی برسد.

حفظ تعادل اکولوژیک در منطقه حفاظت‌شده دنا

سید وحید موسویان، دادستان عمومی و انقلاب یاسوج، در بازدید میدانی از این پروژه اظهار داشت که مزایا و برکات سد تنگ‌سرخ برای منطقه و شهرستان بویراحمد بسیار بیشتر از معایب آن است.

وی گفت: «اگرچه فرآیند اجرای این سد مشکلاتی نظیر تخریب باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی و حتی میراث تاریخی منطقه را به همراه داشته است، اما در بلندمدت این سد می‌تواند بحران بی‌آبی را در شهرستان بویراحمد رفع کرده و منافع قابل‌توجهی برای کشاورزان منطقه به دنبال داشته باشد.»

دادستان عمومی و انقلاب یاسوج همچنین یادآور شد که بر اساس گزارش‌های رسمی، ۷۲ درصد از آب ذخیره‌شده در سد برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعت شهرستان بویراحمد اختصاص خواهد یافت.

سد تنگ سرخ؛ نماد همت و اعتماد به مهندسان ایرانی

وی تصریح کرد: «برخلاف ادعاهای مطرح‌شده در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در خصوص معایب این سد، آنچه در میدان عمل مشاهده می‌شود، تفاوت چشمگیری با این ادعاها دارد.»

محمد بهرامی، نماینده مردم شهرستان‌های بویراحمد، دنا و مارگون در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به تنش شدید آبی در استان، بر ضرورت تسریع در اجرای کامل پروژه سد تنگ‌سرخ تأکید کرد.

وی گفت: «بیش از ۲۵۰ روستا، ۱۸ شهر و مناطق عشایری استان با بحران بی‌آبی مواجه هستند و خطر خشکسالی به‌شدت مردم منطقه را تهدید می‌کند. اجرای طرح‌های بزرگ تأمین منابع آبی پایدار، نظیر سد تنگ‌سرخ، باید در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد.»

تحقق وعده‌های انقلاب در مناطق محروم با پروژه‌های کلان

بهرامی با اشاره به مزایای مشترک این پروژه برای استان‌های فارس و کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: «ما نمی‌توانیم نسبت به نیازهای مردم شهر شیراز بی‌تفاوت باشیم، اما باید تلاش کنیم که مردم منطقه تنگ‌سرخ نیز به حقوق خود برسند. مشکلات مربوط به تملک اراضی منطقه از جمله مواردی است که به‌طور جدی در حال پیگیری است.»
وی همچنین از حمایت قاطعانه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی از ادامه اجرای این پروژه خبر داد و گفت: «آبگیری سد تنگ‌سرخ که برای سال ۱۴۰۵ برنامه‌ریزی شده است، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بحران آبی منطقه را کاهش دهد.»

منوچهر محمدی، فرماندار بویراحمد، نیز با اشاره به اهمیت سامانه انتقال آب از سد تنگ‌سرخ به شهر یاسوج، اعلام کرد: «این سامانه به طول ۲۴ کیلومتر، شامل چهار و نیم کیلومتر تونل، یکی از بخش‌های کلیدی پروژه سد تنگ‌سرخ است. مطالعات فنی آن انجام شده و برای اخذ مجوز ماده ۲۳ به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ارسال شده است.»

محمدی خاطرنشان کرد که پیش‌بینی اعتبار برای این سامانه حدود هفت هزار میلیارد ریال است و پس از اخذ مجوز ماده ۲۳، این طرح وارد مرحله اجرایی خواهد شد. وی همچنین از احداث تصفیه‌خانه‌ای در انتهای شهر یاسوج خبر داد که جمعیتی معادل ۳۰۰ هزار نفر را پوشش خواهد داد.

سد تنگ سرخ آغاز یک تحول

سد تنگ‌سرخ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های آبی در استان کهگیلویه و بویراحمد، امیدی تازه برای عبور از بحران آبی در این منطقه است. با پیشرفت‌های قابل‌توجه در سه سال اخیر و حمایت‌های مسئولان، این پروژه به مرحله حساسی رسیده و انتظار می‌رود که با تکمیل آن در زمان مقرر، گامی اساسی در تأمین منابع آبی پایدار برای استان برداشته شود. همچنین، این سد می‌تواند علاوه بر رفع بحران بی‌آبی در منطقه، مزایای اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی برای کشاورزان و مردم محلی به همراه داشته باشد.

رودخانه بشار یاسوج از جنوب شرقی شهرستان بویراحمد علیا و از کوه‌های اردکان و ممسنی در استان فارس سرچشمه می‌گیرد و به‌سوی شمال شرقی بویراحمد سفلا پیش می‌رود؛ سرچشمه‌های اصلی این رود، نهرهای گنجگان تیز آب و تنگ سرخ در شهرستان بویراحمد است. این رودخانه که بیشتر در شرق و شمال شرقی کهگیلویه وبویراحمد جریان دارد، در مسیر خود از شهر یاسوج عبور می‌کند.

پس از عبور از شمال شرقی منطقه و پس از ورود به رودخانه خرسان، در بخش شمالی دنا، از شمال مناطق به ویر احمد سفلی و طیبی گذشته، بانام بارز به رود کارون می‌پیوندد و به‌سوی خلیج‌فارس سرازیر می‌شود.

پروژه‌ای که عدالت آبی را برای بویراحمد به ارمغان می‌آورد

برخی‌ها در منطقه چنین وانمود و القا می‌کنند که سد تنگ سرخ روزی سبب خشک شدن آب همیشه روان رودخانه بشار خواهد شد و بلای زاینده‌رود و کارون دامن‌گیر استان می‌شود و بنابراین ساخت سد را مصیبتی عمیق می‌دانند.

در همین راستا مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه وبویراحمد گفت: در بهار و تابستان رودخانه بشار یک رودخانه پر آب خواهد بود و این ۳۵ میلیون مترمکعب به بشار فعلی اضافه خواهد شد و به یک دریچه‌ای برای محیط‌زیست در سد تعریف می‌شود.

مصلح افزوده است: اعتقاد داریم پس از احداث سد تنگ سرخ دبی رودخانه بشار در بهار و تابستان سه برابر خواهد شد و  این برخلاف آن چیزی است که برخی اعتقاد دارند با احداث سد بشار خشک می‌شود.

لازم به ذکر است سد خاکی تنگ سرخ که با هسته رسی در این استان در حال ساخت است، ۶۶/۵ متر ارتفاع و ۹۱۷ متر در ناحیه تاج، طول خواهد شد و ظرفیت ذخیره‌سازی ۱۲۵ میلیون مترمکعب آب را دارد.

برای احداث این سد ۴۴۰ میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی‌شده و با بهره‌برداری از آن برای ۳۰۰ هزار نفر اهالی استان آب شرب پایدار تأمین می‌شود و بخشی از نیازهای آب کشاورزی، صنعتی و محیط زیستی استان نیز از محل ذخایر این سد تأمین خواهد شد.

بااینکه کهگیلویه وبویراحمد ۱۰ درصد از میزان منابع آب کشور را در اختیار دارد اما در تابستان‌های گرم، برخی شهرهای کهگیلویه وبویراحمد همچون یاسوج مرکز آن به کم‌آبی و قطعی آب روبه‌رو می‌شوند و امید است با احداث این سد این مشکل برای همیشه رفع و کشاورزان نیز شاهد رونق هر چه بیشتر کشت و کارشان در اراضی بویراحمد و شهرستان‌های اطراف باشند.

عملیات اجرایی سد تنگ سرخ از سال ۹۰ با حضور مجید نامجو وزیر وقت نیرو آغاز شد. ساختگان سد مخزنی تنگ سرخ در ۳۵ کیلومتری یاسوج و بر روی رودخانه بشار واقع‌شده است.

در نیمه دوم سال ۹۶، مراحل ساخت سد به‌صورت تعاملی با پیمانکار، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء و با کارفرمایی آب منطقه‌ای استان آغاز شد.

انتهای خبر/