کوچ عشایر دیگر خاطره‌ای شیرین نیست؟

فصل کوچ برای عشایر زاگرس جنوبی دیگر فصل خاطرات شیرین نیست و موسم کوچ در نبود «ایل راه» به فصلی تلخ و پر از التهاب و نگرانی برای عشایر بدل شده است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» نغمه زیبای کوچ کوچ عشایر، نغمه‌ای که می‌شد آن را در نی‌لبک ایلیاتی‌ها، نقش قالی و گلیم‌های زنان و حکایت‌های پیران و شوق کودکان ایل از تولد بره‌ها و بزغاله‌ها در مسیر کوچ، دید و شنید. آری این بود نغمه زیبای کوچ عشایر از زرد کوه بختیاری تا قاش مستان دنا و تا پازن پیر زاگرس.

آری کوچ عشایر، بهارها و پاییزها که می‌آمدند ایل قصد سفر می‌کرد؛ باروبنه خود را می‌بستند و با موسیقی زنگوله‌ها و نوای هی هی چوپانان کوچ از قشلاق به ییلاق آغاز می‌شد و از زمستان‌های سرد سردسیر و تابستان‌های داغ گرمسیر به‌سوی بهار، آنجا که چشمه‌ها جوشان، دشت‌ها سبز و رودها خروشان بودند شوق رفتن و عزیمت می‌کرد.

آن روز با یاد «مال کنون» دل از دیاری برای رهایی از سرما می‌کندند از کهنگی و یکجانشینی، دل به کوچ می‌سپردند و چون رودهای بشار، مارون و زهره جاری می‌شدند و به سمت تازگی می‌رفتند.

آری آن روز ایل بود و «ایل راه» و «ایلدار» که ایل را از کوه‌ها و دره‌های صعب‌العبور «دنا» به‌سلامت می‌گذراندند و به ماهورها و دشت‌های «گچساران» و «خوزستان» و «فارس» می‌رساندند.

اما این نغمه زیبا سال‌هاست که ایل راه ندارد و «ایل راه‌ها» بسته‌شده‌اند و عشایر قشقایی و بویراحمدی برای کوچ پاییزه و بهاره خود مجبورند قدم بر آسفالت جاده‌های شوم قدم بگذارند پی این عزیمت فقط تصادف و تلف‌شدن دام و یا نابودی آنان در این خیابان‌های سیاه است.

عبوری که بی هزینه نیست و سال‌هاست که مال و جان عشایر را قربانی کرده و بار ها خون عشایر و دام‌هایشان بر سیاهی آسفالت این جاده‌ها نقش بسته است.

عشایر راهی برای کوچ ندارد

عشایر امروز دل‌پری دارد از رنج هایی که بر عشایر کوچ رو می‌رود، کلاه نمدی‌های می‌گویند؛ منابع طبیعی، ایل راه‌های عشایری را بسته و آن‌ها را به کشاورزان واگذار کرده است تا در آن‌ها زراعت و باغداری کنند.

آنان بادل پری از نبود ایل راه و یکجانشینی خود دم می‌زنند و نبود یک جاده دسترسی به (ورد) یا همان منزل گاه خود گله‌دارند و می‌گویند هم‌اکنون عشایر راهی برای کوچ ندارد و مجبورند از جاده‌های ماشین‌رو برای کوچ استفاده کنند که این باعث می‌شود تلفات جانی و مالی فراوانی در حین کوچ متحمل شوند.

آری این سخن درست است، در «ایل راه» ماشین به این زیادی نبود و تعدادی هم که بود نیز رعایت حال عشایر را می‌کردند اما آلان نه.

امروز عشایر در نبود ایل راه برای استراحت در مسیر کوچ نیز جایی ندارند، بسیاری از استراحت گاه‌ها ازجمله شلال دون و سریز و به منطقه گردشگری تبدیل‌شده و برخی دیگر همانند «کل مورگاه» و «کل حسینک» همین‌طور بسته است.

سنت کوچ در حال زوال است

امروز به گفته عشایر به دلیل بستن ایل راه‌ها، کوچ به شکل قدیمی در حال نابودی است. درگذشته ۲۵ تا ۳۰ روز از طریق این ایل راه‌ها برای پیمودن مسیر قشلاق به ییلاق و برعکس درحرکت ایل درحرکت بود؛ اما اکنون برخی از عشایر که وضع مالی بهتری دارند این مسیر را با کامیون‌ها ظرف سه تا چهار ساعت طی می‌کنند و البته این هم بدون خطر نیست و با تصادف یک کامیون بخش زیادی از گوسفندان تلف می‌شود.

سنت عشایر در حال نابودی است

مشکلات عشایر بیش از این‌هاست اما عشایر به سختی‌ها و رنج‌ها عادت کرده‌اند. آن‌ها تنها نگران زوال زندگی عشایری و کوچ رویی هستند. زندگی که از گذشتگان آن‌ها به‌کارآمده و آن ها میراث این فرهنگ هزار‌ساله هستند. میراثی که باید حفظ کنند و از خطرات مصون بدارند.

امروز باید بد جد گفت که سنت عشایر در حال ازبین‌رفتن است هم‌اکنون برخی از عشایر به دلیل حمایت‌نشدن، به سمت یکجانشینی در شهرها و روستاها روی می‌آورند و در طی سال‌های گذشته نیمی از عشایر کوچ رو در این استان دست از زندگی عشایری کشیده‌اند.

اسکان در شهر و روستا برای عشایر مرگ‌آور است

برخی از عشایر مغلوب مشکلات شده‌اند و به اسکان در شهرها و روستاها روی آورده‌اند اما برخی دیگر هنوز در مقابل مشکلات مقاومت می‌کنند و اجازه نمی‌دهند نفس‌های آخر زندگی عشایری قطع شود.

برخی از عشایر می‌گویند بااین‌همه سختی ما نمی‌خواهیم این فرهنگ از بین برود اگر ما در روستا یا شهر اسکان یابیم مثل مرگ ماست چون عمر خود را بیهوده می‌گذرانیم.

در همین زمینه مدیرکل امور عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد نیز گفته است؛ ایل راه‌های عشایر این استان مورد تخریب قرارگرفته‌اند.

فضل‌الله آذرفر بابیان اینکه ایل راه‌های عشایر کهگیلویه و بویراحمد مورد تخریب و دست‌درازی‌هایی قرارگرفته‌اند که هم‌اکنون ۱۱ پرونده دراین‌رابطه از طریق دستگاه قضایی استان در حال پیگیری است، ابراز داشت: سالانه ۱۰۰ مورد پرونده در خصوص دست‌درازی به ایل راه‌های عشایری استان تشکیل می‌شود و این در حالی است که واگذاری حریم ایل راه‌ها و ایل راه‌های عشایری ممنوع و غیرقانونی است.

دست درازی به ایل راه‌های عشایر

وی ادامه داده است: طی پیگیری‌های صورت گرفته برای اجرای هرگونه طرح تولیدی، صنعتی و تغییر کاربری جهت حفظ ایل راه‌های عشایری باید از اداره کل امور عشایر استان استعلام گرفته شود.

آذرفر بیان کرده است: مشخصات «جی‌پی‌اس» ایل‌ راه‌های عشایری سراسر کشور و استان کهگیلویه و بویراحمد ثبت ملی شده‌اند و اطلس ایل راه‌ها تهیه‌شده است.

حال امروز حمایت ازعشایر کوچ رو باید بیشتر شود تا سنت‌های عشایری احیا شوند و عشایر به شهر و روستا هجوم نیاورند زیرا این مسئله باعث ایجاد مشکلات فرهنگی در شهرها خواهد شد.

فرهنگ عشایر را حراست کنیم

فرهنگ و زندگی عشایری مملو از تلاش، صداقت، صمیمیت، سادگی، وطن‌پرستی و تمام صفات نیکویی است که امروزه در جوامع شهری نمودی کم‌رنگ دارد.

حمایت‌های مسئولان از این جامعه پرتلاش و تولیدکننده می‌تواند از زوال این زندگی ساده اما زیبا جلوگیری کند.

انتهای خبر/