شروه‌های سوزناک زنان ایل همراه با عَلَم‌گردانی مردان

دیار کهگیلویه وبویراحمد و به‌ویژه روستاها و عشایر آن را می‌توان باوجود محرومیت کهنه و حتی چالش‌هایش نمادی از شور و عشق به اهل‌بیت دانست که البته اوج این شورآفرینی و ارادت و بینش در آیین‌ها و سنت‌های دیرینه و ناب ایام محرم و عزاداری سرور شهیدان عالم حضرت اباعبدالله الحسین ع نمایان می‌شود.

عَلم و شروه؛ دو بال عزاداری ایل

برخی از آیین‌ها و سنت‌های نابی که با مردمان این دیار انس گرفته و ظرف سالیان اخیر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است شامل آیین‌ها تعزیه‌خوانی که سنتی دیرینه در بین این ایل بزرگ دارد تا دمام زنی، سینه‌زنی مردان و گهواره (تهته) علی‌اصغر طفل شش‌ماهه دشت کربلا و حتی علم برپا کردن در یک ای میدان‌ها روستا و جمع شدن مردم در دور این میدان و سینه‌زنی کردن ازجمله سنت‌هایی که همچنان پابرجا مانده است.

اما باید یکی از رسومات زنان ایل را شروه خوانی (نوای جان‌سوز) زنان ایل در منطقه زیلایی کهگیلویه وبویراحمد در رثای مظلومیت امام حسین (ع) ویاران باوفای آن حضرت دانست که این آیین سنتی از گذشته‌های دور در این دیار همچنان باقی‌مانده است.

شروه‌خوانی زنان ایل، نوای عاشورایی کوه‌ها

شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و بیان کاره‌ای نیک و سلحشوری شخص متوفی درصحنه کارزار و رزم بوده که بیشتر در مناطق روستایی و عشایری کهگیلویه وبویراحمد به‌ویژه در منطقه زیلایی بویراحمد مرسوم است.

همه مردم روستا و کسانی که زادگاهشان بوده در روز عاشورای حسینی راهی دیار خود شده و برای شرکت در این آیین معنوی حضور به هم رساندند.

زنان مویه خوانی می‌کنند و شروه می‌گویند، مردان در صفوفی منظم پشت بر پشت‌هم بر سینه می‌کوبند، گهواره علی‌اصغر بانوای جان‌سوز و غمبار در میان عزاداران دست‌به‌دست می‌شود، دختران ایل شال‌بندهای سیاه می‌پوشند، نوحه‌خوانان نوای لری سر می‌دهند و این رسم دیرینه از صحنه دلدادگی به حسین ویاران باوفایش سالیان متمادی است در کهن دیار کهگیلویه وبویراحمد تجلی‌یافته است.

شروه نوای غم در سینه‌های ایلیاتی

این نوع موسیقی آوازی، فارغ از همه موسیقی‌های مدرن امروزی، با لحن و آهنگی اندوه‌بار و سوز درونی از سوی زنان و دختران شروه خوان این دیار در غم از دست دادن عزیزترین افراد ایل است که در ماه محرم در رثای شهدای کربلا و در ایام محرم توسط زنان زیلایی هرساله برگزار می‌شود.

شماری از زنان و دختران ایلی و عشایری این خطه نیز با بستن کمربندها و شال‌بندهای سیاه اطراف زن نوحه‌خوان حلقه می‌زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا به سوگواری می‌پردازند.

محرم در ایل؛ از عَلَم تا شروه

از دیگر رسومات کهنه و تاریخی دیار کهن کهگیلویه وبویراحمد را برپایی علم دانست، علمی که بر روی آن پرچم‌های سبز حسینی و حضرت ابوالفضل نصب‌شده و این علمداری به‌منزله پاسدار علمدار کربلا حضرت عباس است.

این علم قریب یک ماه در میدان عزاداری روستا نصب است و عزاداران در زمان عزاداری با دسته روی و سینه‌زنی و زنجیرزنی با نوحه‌های محلی و رجزخوانی خود در دور این علم عزاداری برپا می‌کنند و یاد شهدای کربلا را گرامی می‌دارند.

عزاداری‌ها و رسوم فاخر ایام حزن‌انگیز محرم در هر نقطه به فراخور فرهنگ‌ها و سنت‌های خاص از نزدیک‌ترین تا دورترین آبادی و روستاهایش متفاوت است؛ از دیرباز و سالیان متمادی این آیین‌ها به زیبایی و با شور حسینی در میان مردم مناطق مختلف ادامه یافته است.

سردسته‌ها در راسو سایر افراد در طول حرکت می‌کنند و کودکان و نوجوانان نیز در منتهی الیِ مسیر طولی قرار می‌گیرند و همپای بزرگ‌ترها به سینه‌زنی می‌پردازند.

رسم بر این است که پیشاپیش هر دسته سینه‌زنی چند عَلَم بزرگ و کوچک توسط علم بردار نیز حمل می‌شود؛ مردم می‌توانند تشخیص دهند هم‌اینک دسته سینه‌زنی در کجای شهر در حال حرکت است.

آیین‌های محرم در زاگرس

تمام مدت سوگواری سازه‌ای موسیقی سنتی بانوایی سوزناک و غم‌انگیز و همراه با سوگواری زنان و دختران شهر جماعت عزادار را همراهی می‌کنند.

البته این سینه‌زنی و شور حسینی در روزهای نهم و دهم که مصادف با تاسوعا و عاشوراست به اوج می‌رسد و مداحان نوحه‌های خاص و حماسی می‌خوانند، شماری از جوانان و مردم ملبس به لباس‌های مشابه سیاه ویا شال بندهای سبز رنگ و از نوع لباس های خاندان اهل بیت (ع) و سربازان ابن سعد یا اشخاص دیگری که در واقعه عاشورا ایفای نقش داشتند را به تن می کنند. برخی از مردم هم پای برهنه در این روز برای همدردی با اسیران کربلا حرکت می‌کنند.

در میدان و میان سینه‌زنان و در طول مسیر با تدارک وسایلی از قبیل خیمه، خرگاه، اسب سپاه و گهواره علی‌اصغر صحنه‌هایی از واقعه کربلا را بازسازی می‌کنند.

 آیین‌هایی به قدمت تاریخ

از سویی دیگر مردان ایل سعی می‌کنند در شب‌های عزاداری مهمان‌نوازی خود ا با پای آتشی، پخش شیر محلی و حتی پخت‌وپز نذری در رثای سید شهیدان نیز به‌جای آورند و هرکسی این کار ها را به عشقی که به اهل‌بیت دارد انجام می ده دو به انجام این کار نیز غرور می‌کنند.

در میان دیگر برنامه‌های مهم این شب که در دهه اول برگزار می‌شود، مراسم تعزیه‌خوانی نیز هست که در شب‌های تاسوعا و عاشورا در کوچه‌های روستا و در زیر نور فانوس‌های نفتی برای مردمان و زنان روستا به نمایش درمی‌آید.

رسومات کهن عزاداری محرم در دیار ایلیاتی‌ها

تعزیه‌خوانانی که خود نیز اهالی روستا هستند شب شام غریبان طفلان سید الشهدا در خرابی شام و یا حتی تعزیه شهادت حضرت عباس و سید سالار شهیدان را هر یک به‌جای میاورد و در میان تعزیه نیز خودشان به سر و سینه می‌زنند و عزاداری می‌کنند.

باید بدانیم که مجالس تعزیه‌خوانی از اواخر ۱۲۷۵ هجری شمسی شکل امروزی به خود گرفت و بخشی از برنامه‌های عزاداری مردم سوق و لنده شد و سال‌ها بعد در قلعه سید مختار دولت‌خواه و کریک از شهرستان دنا و اردکانی‌های مقیم یاسوج و در دهه‌های بعد از انقلاب هم با حضور نسل جوان گروه‌های تعزیه‌خوانی شکل گرفت.

در مجالس تعزیه اخلاص سوگواران سیدالشهدا (ع) ویارانش به عینه قابل‌مشاهده است و صدای شیون و ناله زنان و دختران با موسیقی و رفتار بازیگران همراهی می‌کند.

از شبیه‌خوانی تا شور حسینی؛ تعزیه نماد جاودانه عاشورا

تن‌پوش‌های قرمز یزیدیان و لباس‌های سبز اهل‌بیت (س) با عزاداران را آن‌چنان تحت تأثیر قرار می‌دهد که انگار واقعه عاشورا همان لحظه در حال رخ دادن است.

دیگر آیین‌های عزاداری عاشورایی مردم کهگیلویه و بویراحمد که هم‌زمان با تاسوعا و عاشورا به شکل باشکوهی در حال اجراست.

گهواره حضرت علی‌اصغر ع است، گهواره حضرت علی‌اصغر (ع) (به گویش محلی تهته) از دیگر آیین‌های سنتی محرم در کهگیلویه وبویراحمد است که در این محافل زنان در رثای طفل ۶ ماهه شهید دشت کربلا سوگواری می‌کنند.

تهته؛ نوای سوگ شیرخوار کربلا

در این آیین زنان به‌صورت دایره‌ای دور گهواره می‌نشینند و برای حضرت علی‌اصغر (ع) و شهیدان کم سن و سال عاشورا نوحه (شروه) به گویش لری خوانده و سوگواری می‌کنند و بعدازآن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه بر گهواره از طلب حاجت می‌کنند.

بانوان در روز عاشورا به شکل کاروانی یا تکی گهواره حضرت علی‌اصغر (ع) را بر روی سرخود می‌گذارند و آن را با کاروان دل‌سوختگان حسینی تا گلزار شهدای مناطق مختلف استان حمل می‌کنند.

آری عشق به حسین و خاندان ادامه دارد و این آیین سال‌های سال دیگر نیز ادامه خواهد داشت و همان‌گونه که حلاج قاسم عزیز فرمودند ایران حرم است و این حرم باید زنده بماند.

در همین راستا حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سید محمود الهی نیا در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» با اشاره به نقش ماه محرم در کاهش آسیب‌های اجتماعی در جامعه گفت: محرم به‌عنوان یک میراث فاخر مذهبی و فرهنگی بسیار مهم در تاریخ و فرهنگ اسلامی به شمار می‌آید که به واسطه حرمت همین ماه است که شاهد کاهش چشمگیر جرائم و آسیب‌های اجتماعی در جامعه هستیم.

امام‌جمعه موقت شهرستان لنده گفت: توجه به مباحث اثربخش ماه محرم، نقش مهمی در تقویت ایمان و ارتقای اخلاق اجتماعی انسان‌ها ایفا می‌کند و موجب ایجاد همدلی و همبستگی در بین مسلمانان شده است.

 وی افزود: عشق به اباعبدالله الحسین (ع) حقیقتاً متعلق به شیعیان به تنهای نیست؛ بلکه در ماه محرم در کشورهای اروپایی و امریکایی و حتی افریقایی و آسیایی شاهد برگزاری مراسمات مختلف به‌خصوص در روز عاشورا و تاسوعا در این کشورها هستیم که نشان‌دهنده عمق باور و پیوند عاطفی و احساسی است که مردم این سرزمین‌ها با واقعه عاشورا و حوادث کربلا دارند.

 الهی نیا افزود: محرم و عاشورا فرصت مناسبی برای بیان معارف و احکام دین است، این یک توفیقی است که خداوند به‌وسیله امام حسین (ع) برای سعادتمندی ما فراهم کرده است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: امروز در یک جنگ نابرابر ترکیبی با مستکبرین عالم یعنی امریکا و رژیم کودک‌کش صهیونیستی مواجه هستیم که روشنگری در باب جنایات بی‌شمار آنان در مجالس عزاداری امام حسین (ع) یک امر لازم و ضرورت در جهت بصیرت‌افزایی است.

 امام‌جمعه موقت شهرستان لنده گفت: حادثه عظیم کربلا بزرگ‌ترین آوردگاه برای جهاد تبیین است؛ لذا باید درس آزادی و آزادمردی، بصیرت و فداکاری و رشادت‌ها و شهادت‌ها صورت‌گرفته در آن برای نسل جوان و تشنه حقیقتاً ناب تبیین و تشریح شود تا تحت‌تأثیر شخصیت‌های فیک هالیوودی صهیونیستی‌ها قرار نگیرد.

همچنین در همین راستا امام جمعه موقت یاسوج گفت: وحدت امروز جامعه اسلامی یک ضرورت استراتژیک است؛ هرکس ادعای حمایت از نظام اسلامی و امام حسین (ع) را دارد، باید در عمل این را ثابت کند.
حجت‌الاسلام سید محمد موسوی اعظم در گفتگو با پایگاه تحلیلی خبری «صبح زاگرس» به تبیین اهمیت وحدت در جامعه اسلامی پرداخت و گفت: بخشی از اختلافات موجود در جامعه ما ریشه در مسائل مادی، خودخواهی‌های فردی و تکبر دارد. این‌ها آفاتی هستند که مانند موریانه بنیان‌های وحدت جامعه را می‌خورد؛ اما بخش دیگری از این تشتت‌ها به مسائل دینی و معنوی بازمی‌گردد؛ یعنی دقیقاً همان‌جا که باید بیشترین انسجام را داشته باشیم.

امام‌جمعه موقت یاسوج با استناد به آیات قرآن کریم تأکید کرد: خداوند متعال به‌صراحت در قرآن می‌فرماید: «واعتصموا بحبل الله جمیعاً ولا تفرقوا». این‌یک دستور صریح الهی است که همه باهم به ریسمان الهی چنگ بزنید و پراکنده نشوید. وقتی پای دین و ناموس در میان باشد، این وحدت به‌صورت طبیعی شکل می‌گیرد.

موسوی اعظم با اشاره به قیام اباعبدالله الحسین (ع) تصریح کرد: امروز اگر بخواهیم نسخه‌ای برای درمان اختلافات جامعه ارائه دهیم، باید به سیره و روش امام حسین (ع) رجوع کنیم. ایشان در مقابل ظلم ایستادند، اما هیچ‌گاه وحدت جامعه اسلامی را خدشه‌دار نکردند. شیعه واقعی امام حسین (ع) کسی است که در عمل از ایشان پیروی کند، نه اینکه صرفاً در مراسم عزاداری شرکت کند و در زندگی شخصی به اصول اسلامی پایبند نباشد.

وی در ادامه بابیان ویژگی‌های شیعه واقعی افزود: شیعه حقیقی کسی است که در گفتار و رفتار، پایبند به دستورات دینی باشد. چنین فردی دروغ نمی‌گوید، معصیت نمی‌کند، میان مردم تفرقه نمی‌اندازد و همواره به فکر حفظ کیان جامعه اسلامی است. این همان معنای واقعی تشیع است که متأسفانه گاهی از آن غفلت می‌شود.

امام‌جمعه موقت یاسوج با مرور خاطرات دوران دفاع مقدس خاطرنشان کرد: در روزهای آغازین انقلاب اسلامی، همین روحیه وحدت و همدلی بود که توطئه‌های دشمنان را خنثی کرد. منافقان و ستون پنجم دشمن با انواع حیله‌ها تلاش کردند نظام نوپای اسلامی را براندازند، اما با فداکاری رزمندگان و بسیجیان، به‌ویژه در هشت سال دفاع مقدس، همه این توطئه‌ها نقش بر آب شد.

موسوی اعظم به روسومات و سنت‌های کهنه و تاریخی محرم  درمیان ایلیاتی ها اشاره داشت و گفت: عشق به امام حسین مرز نمی شناسند و امروز این عشق در خون و ریشه ایل  جای دارد و این روسومات خود نشانه ای از اتحاد و رمز ماندگاری و سنت های بزرگ محرم و صفر است که باید زنده نگه داشته شود. 

انتهای خبر